Abesti horrek dioen bezala, zehatzagoak izateko “bilbainada”, Botxo eta bere ingurua errotik aldatu dira bere historian zehar.
Mende askotan zehar, Bizkaia burdinazko bihotz batekin taupadaka aritu da, eta bere zainetatik behera bota du bere galdategietatik irteten zen arrabio gori hura. Burdinak gorriz tindatzen zituen gure mendiak, bideak, ibaiak eta jendea. XIX. mendearen amaierako eta XX. mendearen hasierako industria- eta meatze-boomak kapitalaren jainkoari sagaratu zion burdina, eta hazkunde ekonomikoa ordura arte ezezagunak ziren mugetaraino igo zen.
Bilbo metropoli bihurtu zen, industria-, finantza- eta merkataritza-denborapasa, eta itsasadarra jarduera horren guztiaren erdigune bihurtu zen. Eskulan eskaria orainaldi eta etorkizun hobe baten bila iritsi ziren milaka etorkinek estali zuten. Kostu sozialak eta ingurumenekoak izugarriak izan ziren, baina hazkundea amaigabea zelako ideia okerra gailentzen zen, garapen iraunkorra ere ez zen planteatzen. Eraldaketa ikaragarri eta azkar horrek, ekonomikoa, demografikoa eta soziala, gure gizarte modernoaren ezaugarriak modelatu zituen.
Kultura-aniztasunak, lan gogorraren berezko ezaugarriekin eta bizi-baldintza zailekin batera, izaera bildots bat sortu zuen, hurbileko herriek ere hartutakoa, nortasun txirene bat, zorigaitzaren aurrean borrokatzeko grinak, kide izatearen harrotasunak, elkartasunak eta nolabaiteko sokarroneriak markatutakoa.
Athletic, garai hartako herentzia, Bizkaia osoaren ikur bilakatu zen. Erresilientzia ahalmen horrek Bilbok krisiak gainditzea eragin zuen, nahiz eta kostu sozial handiak izan, eta berrasmatu egin zen, beste behin ere: hiribildu komertzial zaharra hiri industrial bihurtu zen, orain zerbitzuen hiri bihurtzeko.
Vulkanoren sutegiak bere sua itzali zuen, tximiniak eta euren ke beltzak desagertu egin ziren, industria astuna negozio teknologiko, denda eta museo berriek ordezkatu zuten, burdinak postua utzi eta turistek hartu zituzten kaleak, urte batzuk lehenago pentsaezina zena.
Hala ere, ez ditugu alde batera utzi behar mundu guztiz globalizatu honetan sortzen doazen erronka berriak, eta, jakina, ez dugu ahaztu behar nondik gatozen jakiteko, beren historia ahazten duten herriak, hori errepikatzera kondenatuta daudelako, edo esaerak dioen bezala, “Gu gara, beste batzuk izan zirelako”.
Eneko Pérez Goikoetxea
